تغذیه دوران بارداری

تهوع در سه ماهه اول حاملگی ، مشکلات دستگاه گوارش و یبوست در سه ماهه سوم حاملگی و کمر درد و تورم اندامهای تحتانی در نتیجه رشد جنین ، تغییر وزن و تغییر پوزیشن عادی علایمی‌هستند که به علت این تغییرات هورمونی ایجادمی‌شوند .

رژیم غذایی صحیح قبل از حاملگی و در طول مدت بارداری شامل مصرف مواد غذایی مورد نیاز و پرهیز از غذاهای مضر نقش بسیار مهمی‌را در سلامت مادر در دوران حاملگی و همچنین سلامت نوزاد بعد از زایمان دارد .به عنوان مثال مصرف 4/0 میلی گرم اسید فولیک یک ماه قبل از شروع حاملگی و اقدام به آن در پیشگیری از عوارض عصبی در نوزادان در طول28 روز اول دوره حاملگی بسیار موثر است. آنچه می‌خورید هم به سلامت شما و هم به سلامت جنین که در رحم دارید کمک خواهد کرد .

در حقیقت در تمام دوران بارداری ، شما دو نفر در همه چیز با هم شریک هستید با هم نفس می‌کشید ، با هم غذا می‌خورید و با هم می‌نوشید پس سعی کنید از این فرصت برای ایجاد یک عادت غذایی خوب استفاده نمائید تا ضمن اجتناب از خستگی و فرسودگی خودتان ، رشد و تکامل مطلوب فرزندتان نیز تامین شود .

توصیه می‌شود در برنامه غذایی روزانه خود همه گروههای غذایی را بگنجانید چون استفاده از یک گروه ، مواد مغذی مورد نیاز شما را تامین نمی‌کند همچنین علاوه بر سه وعده غذای اصلی ، در فواصل آن یعنی حدود ساعت 10 صبح و عصر ، بر حسب اشتهای خود از برخی مواد غذایی به عنوان میان وعده استفاده نمائید . درست است که در دوران بارداری باید بیشتر غذا بخورید ولی به این معنا نیست که به اندازه دو نفر بخورید به یاد داشته باشید که شما برای دو نفر غذا می‌خورید نه به اندازه دو نفر .

مواد غذایی و املاح و ویتامین های مفید در حاملگی

برای سلامتی شما و فرزند شما در طول حاملگی اهمیت دارد که رژیم غذایی متنوع و وسیع نظیر سبزیجات و میوه جات تازه – لبنیات – نان- حبوبات – گوشت استخوانی – ماهی – تخم مرغ و آجیل استفاده کنید . با وجود این شما باید غذای تازه یا تنها غذای آماده شده و یا ذخیره شده تازه بهداشتی بخورید .

* اسید فولیک به میزان 400 میکروگرم در روز بایستی مصرف شود .

* آهن با تجویز پزشک مصرف می‌شود چرا که مصرف بیش از حد آهن باعث کاهش میزان روی (ZN ) در بدن می‌گردد .

* ویتامین B6 به میزان 10-25 میلی گرم سه بار در روز ویتامین C به مقدار 25-500 میلی گرم در روز و ویتامین K به میزان 5 میلی گرم در روز باعث درمان تهوع صبحگاه در مادران باردار می‌گردد .

ویتامین ها بایستی در سه ماهه اول حاملگی مصرف شوند در سه ماهه آخر بارداری مصرف مقادیر کافی از چربی امگا 3 لازم است که بهترین منبع برای این نوع چربی ها ماهی و تخم مرغ آب پز غنی شده است .

میزان نیاز به کلیسم در حاملگی به حدود دو برابر افزایش پیدا می‌کند و در رژیم غذایی روزانه بایستی 1500 میلی گرم در نظر گرفته شود . کلیسم همچنین باعث پیشگیری از پراکلامیسی ( افزایش فشار خون حاملگی ) و زایمان زودرس می‌شود .

داروهای مختلف ، سیگار و قهوه زیاد ( بیش از 2-3 لیوان در روز ) در طول دوران بارداری بایستی پرهیز شود چرا که احتمال بروز حالات مختلفی چون تولد نوزاد با وزن کم – سندرم مرگ ناگهانی جنین ، بیش فعالی نوزاد – کندی رشد نوزاد – اختلال عدم توجه نوزاد و مسائل روان را در نوزادان افزایش می‌دهند .

ذکر این نکته بسیار ضروری است که استراحت کامل ، کاهش استرس و عدم انجام فعالیت های سنگین ورزش در طول دوران حاملگی در سلامت مادران باردار بسیار موثر است .ورزشهای سنگین به علت انقباض عضلات شکم و پشت با توجه به تغییر پوزیشن مادر باردار باعث ایجاد دردهای کمری و پشت می‌شود .

افزایش وزن در دوران باداری :‌

افزایش وزن در دوران بارداری مربوط به رشد جنین و جفت ، افزایش اندازه رحم و حجم خون و نیز ذخیره چربی در بدن مادر است که درصد بیشتر این اضافه وزن مربوط به جنین و جفت و ضمائم آن می‌باشد اگر افزایش وزن مادران باردار متناسب باشد از میزان تولد نوزادان کم وزن یا Low Brith weight کاسته می‌شود بنابراین حتی در شرایط نامطلوب اقتصادی اجتماعی در یک جامعه ، مراقبتهای ویژه بهداشتی همراه با آموزش صحیح در مورد مصرف مواد غذایی قابل دسترس می‌تواند بسیار ارزنده و نجات بخش باشد .

میزان افزایش وزن مطلوب در دوران بارداری برای همه زنان باردار یکسان نیست و بر اساس شاخص توده بدن ( Body mass index=BMI ) مربوط به قبل از بارداری ، محاسبه می‌شود.

بنابراین برای زنان لاغر که BMI کمتر از 8/19 دارند 5/12 تا 18 کیلوگرم و برای زنانی که اضافه وزن دارند  7 تا 5/11 کیلوگرم و برای زنان چاق 6 تا 7 کیلوگرم است.همچنین برای زنانی که بیش از یک جنین در رحم دارند ( دو یا سه قلو ) افزایش وزن بیشتری ، یعنی حدود 16 تا 5/20 کیلوگرم پیشنهاد شده است.

جدول زیر می‌تواند راهنمای خوبی برای مادران باشد.

همیشه سه نکته را در تغذیه به خاطر بسپارید . تعادل – تنوع – اندازه ( مقدار ) تعادل تغذیه ای به معنای دریافت کافی از مواد مغذی برای تامین انرژی – رشد و ترمیم سلول هاست یعنی حدود 55% انرژی از مواد قندی حدود 15% از مواد پرئتئین و 30% از چربی تامین می‌شود.

با استفاده از همه گروههای غذایی ( تعادل ) و مصرف انواع مواد غذایی اشاره شده در هر گروه ( تنوع ) همچنین تعداد سهم های توصیه شده از مواد غذایی هر گروه ( اندازه ) ، نه تنها مواد مغذی لازم در اختیار بدن مادر و جنین قرار می‌گیرد، بلکه مادر از فیبر کافی هم بهره مند می‌گردد.

نکات مهم در تغذیه دوران بارداری:

1- مادرانی که به اندازه کافی انرژی دریافت نمی‌کنند در معرض خطر زایمان نوزادان کم وزن و کوتاه قد قرار دارند و موفقیت آنان در تداوم شیردهی کمتر است، همچنین اگر مادران در دوران بارداری افزایش وزن مناسب نداشته باشند رابطه عاطفی بین مادر و شیرخوار در بدو تولد و دو سال اول زندگی با اشکال و به سختی برقرار می‌شود .

2- استفاده از منابع دارای ملح روی ( Zn ) ( گروه گوشت ) باعث افزایش وزن زمان تولد نوزاد می‌شود .

3- در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون مادر و رشد جنین و جفت نیاز به آهن و اسید فولیک افزایش می‌یابد، لذا اهمیت دریافت این مکمل‌ها در پیشگیری از کم خونی – ضعف و ناتوانی مادر – زایمان زودرس و نقص سیستم عصبی جنین بوده و موجب تکامل و مقاومت سیستم ایمنی او می‌گردد ، لذا از زمان شروع حاملگی از 2 تا 3 ماه قبل از باردار شدن روزانه یک قرص اسید فولیک و از پایان ماه چهارم تا چهار ماه پس از زایمان روزانه یک عدد قرص آهن مصرف کنند .

برای کاهش عوارض احتمالی آهن مانند یبوست ، اسهال ، درد شکم و تهوع توصیه می‌شود آن را پس از غذا با شب قبل از خواب میل نمایند.

4- استفاده از نمک یددار به میزان لازم در دوران بارداری ، احتمال سقط خود به خود را کاهش داده در هوش ، شنوایی و بینایی نوزاد تاثیر گذار خواهد بود .

5- استفاده از ویتامین D برای جذب کلسیم از روده ها ضروری است که در دوران بارداری با مصرف مکمل های حاوی این ویتامین و یا در معرض نور خورشید قرار گرفتن تامین می‌شود